Tradycje rzymskiego prawa administracyjnego
wykład - ASP1 - 1 semestr (Administracja LIC-3 DZIENNE) - wykład do wyboru (WdW): 15 godzin
Rok akademicki 2023/2024
Terminy: 08.11.2023, 15.11.2023, 22.11.2023, 29.11.2023; 06.12.2023, ,13.12.2023, , 10.01.2024
godziny 17.00-19.00
online MS Teams:
https://teams.microsoft.com/l/meetup-join/19%3ameeting_NzU2MGMzYjgtY2VjMi00M2Y1LThiZjItZjQ2NGEzZTYwNjc2%40thread.v2/0?context=%7b%22Tid%22%3a%222d9a5a9f-69b7-4940-a1a6-af55f35ba069%22%2c%22Oid%22%3a%22c7c36e68-500b-45ca-a104-6b5cd7098bed%22%7d
oraz 16.01.2024 (godz. 15.15-17.00 - forma hybrydowa, sala 2026)
Zaliczenie
forma ustna - składa sie z zadania polegającego na sprawdzeniu umiejętności analizy jednego tekstu źródłowego oraz dwóch pytań opisowych dotyczących rzymskiej administracji
Termin - dane na portalu studenta
Treści programowe
- Organizacja państwa rzymskiego w epoce królewskiej i republikańskiej
- Organizacji państwa rzymskiego w epoce cesarstwa (pryncypat i dominat)
- Zasady zarządu państwem rzymskim w okresie królestwa, republiki i cesarstwa (pryncypat i dominat)
- Natura i pochodzenie pojęć związanych ze współczesnym prawem administracyjnym, wywodzące się lub nawiązujące do rzymskiej tradycji prawnej
- Wnioski wypływające z ewolucji ustroju starożytnego Rzymu dla współczesnego prawoznawstwa
Po zaliczeniu przedmiotu student powinien wykazać się znajomością ewolucji organizacji państwa rzymskiego w epoce królewskiej, republikańskiej i cesarstwa doby pryncypatu i dominatu oraz zasad zarządu państwem rzymskim w tych okresach. Wskazany zakres wiedzy o powinien dać studentowi umiejętność zrozumienia natury i pochodzenia pojęć związanych ze współczesnym prawem administracyjnym, wywodzących się lub nawiązujących do rzymskiej tradycji prawnej oraz wniosków wypływających z ewolucji ustroju Rzymu dla współczesnej organizacji państwa i działalności administracji publicznej. W wykładzie uwzględnione są również ustalenia psychologii ewolucyjnej, wskazujące na ponadczasowy i uniwersalny charakterze części rozwiązań wypracowanych w prawie rzymskim, a także dotyczącym administracji państwa rzymskiego. W efekcie student uzyskać ma świadomość konieczności sięgania w toku dalszych studiów uwzględniania w pracy zawodowej osiągnięć innych nauk humanistycznych i społecznych oraz przyrodoznawstwa, a zwłaszcza ustaleń psychologów ewolucyjnych.
Literatura
Literatura podstawowa (wybór - prace dostępne w j. polskim):
Zabłocki, J, Tarwacka, A., Publiczne prawo rzymskie, Warszawa 2011
Sitek, B., Krajewski, P. (red.), Rzymskie prawo publiczne, Olsztyn 2004
Palmirski, T., Publiczne prawo rzymskie. Zarys wykładu. Skrypt dla studentów prawa i administracji, Kraków 2006
Debiński, A., Misztal-Konecka, J., Wójcik, M., Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2010
Jurewicz, A., Sajkowski, R., Sitek, B., Szczerbowski, J., Świętoń, A., Rzymskie prawo publiczne – wybrane zagadnienia, Olsztyn 2011
Wyrwińska, K., Civis romanus sum. Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia, Kraków 2016
Fragmenty:
Baszkiewicz, J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2002
Koranyi, K., Powszechna Historia Państwa i Prawa, t. I, Warszawa 1961; t. II, (Średniowiecze. Część 1), Warszawa 1963
Litewski, W., Podstawowe wartości prawa rzymskiego, Kraków 2001 https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/243365/litewski_podstawowe_wartosci_prawa_rzymskiego_2001.pdf
Sczaniecki, M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2003 (9. wyd.)
Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu (t. III, Warszawa 1999 oraz praca zbiorowa pod red. E. Wipszyckiej, wyd. drugie, zmienione, t. I/II, Warszawa 2001)
Fragmenty (podręczniki prawa rzymskiego prywatnego - wybór; prace dostępne w j. polskim):
Dajczak, W., Giaro, T., Longchamps de Bérier, F., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018 (3. wydanie)
Kolańczyk, K., Prawo rzymskie, Warszawa 2021 (6. wydanie)
Rozwadowski, W., Prawo rzymskie. Zarys wykładu z wyborem źródeł, Poznań 1992
Wołodkiewicz, W., Zabłocka, M., Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2023 (7. wydanie)
Słowniki i opracowania encyklopedyczne (prace dostępne w j. polskim):
Wielka encyklopedia prawa. T. 1, Prawa świata antycznego, red. nacz. B. Hołyst; red. nauk. tomu I B. Sitek, W. Wołodkiewicz, Warszawa 2014
Encyklopedia kultury bizantyńskiej, pod. red. naukową O. Jurewicza, Warszawa 2002
Litewski, W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998
Słownik cesarzy rzymskich, (red. naukowy) J. Prostko-Prostyński, Poznań 2001
Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, pod. red. W. Wołodkiewicza, Warszawa 1986
Literatura dodatkowa (wybór - prace dostępne w j. polskim)
Alföldy, G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, [tłum.] A. Gierlińska, Poznań 1998
Baynes, N.H, Moss H.St.L.B., (opracowanie), Bizancjum. Wstęp do cywilizacji wschodniorzymskiej, [tłum.] E. Zwolski, Warszawa 1964
Cameron, Av., Późne cesarstwo rzymskie, [tłum.] M. Kwiecień, Warszawa b.d.wyd.
Christ, K., Historia cesarstwa rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, [tłum.] A. Gierlińska, Poznań-Gniezno 2016
Crawford, M., Rzym w okresie republiki, [tłum.] J. Rohiziński, Warszawa 2004
Dębiński, A., Administracja w starożytnym państwie rzymskim, [w:] Encyklopedia prawa administracyjnego, (red.) M. Domagała, A. Haładyj, S. Wrzosek, Warszawa 2010, s. 1–10
Świat rzymski w IV wieku. Praca zbiorowa pod redakcją Pawła Filipczaka i Rafała Kosińskiego, Kraków 2015 (fragmenty)
Człowiek Rzymu, pod. red. A. Giardina, [tłum.] P. Bravo, Warszawa 1997
Giaro, T., Czy Rzymianie byli ludem prawa? Problemy porównań diachronicznych, [w:] J. Przygodzki, M. J. Ptak (red.), Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, Wrocław 2010, s. 115–129
Giaro, T., Prawo administracyjne w starożytnym Rzymie?, [w:] Prawo administracyjne wobec współczesnych wyzwań. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Markowi Wierzbowskiemu, (red.) J. Jagielski, D. Kijowski, M. Grzywacz, Warszawa 2018, s. 1-14 https://images.iformat.pl/C891CE58EB/4FAC363B-4CFC-491D-9D1A-F6BD4315AE75.pdf
Heather, P., Upadek Cesarstwa Rzymskiego, [tłum.] J. Szczepański, Poznań 2006
Jaczynowska, M., Pawlak, M., Starożytny Rzym, Warszawa 2011 (drugie wydanie)
Kamińska, R., Ochrona dróg i rzek publicznych w prawie rzymskim okresu Republiki i Pryncypatu, Warszawa 2010
Kamińska, R., W trosce o miasto. "Cura urbis" w Rzymie okresu Republiki i Pryncypatu, Warszawa 2015
Kłodziński, K., Sekretarze ab epistulis i a libellis w kancelarii cesarzy od Augusta do Hadriana. Studium historyczno-prawne, Toruń 2011
Kłodziński, K., „Officium a rationibus”. Studium z dziejów administracji rzymskiej w okresie pryncypatu, Toruń 2017 https://play.google.com/books/reader?id=XLpADwAAQBAJ&printsec=frontcover&output=reader&hl=pl&pg=GBS.PA1
Kunderewicz, C. Ochrona zabytków architektury antycznej w Kodeksie Teodozjańskim, "Archeologia" 17 (1966), s. 80–87
Kunderewicz, C., Prawo budowlane starożytnego Rzymu (I), „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 29.2 (1977), s. 91-115
Kunderewicz, C., Prawo budowlane starożytnego Rzymu (II), „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 31.1 (1979), s. s. 53–74
Kunderewicz, C., Ochrona środowiska naturalnego w prawie rzymskim, „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 33.2 (1981), s. 1–10
Kunderewicz, C., Studia z rzymskiego prawa administracyjnego, Łódz 1991
Konstantynopol Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesno bizantyjskim,
pod red. M. J. Leszki oraz T. Wolińskiej, Warszawa 2011
Longschamps de Beriér, F., Instytucje rzymskiego prawa administracyjnego?, [w:] Nowe problem badawcze w teorii prawa administracyjnego, red. J. Boć – A. Chajbowicz, Wrocław 2009, s. 103-111 https://www.researchgate.net/publication/344253136_Instytucje_rzymskiego_prawa_administracyjnego
Morawiecki, L., Władza charyzmatyczna w Rzymie u schyłku Republiki 44-27 p.n.e., Rzeszów 1989
Świat Bizancjum. Tom 1. Cesarstwo wschodniorzymskie 330-641, praca zbiorowa pod redakcją C. Morrisson, [tłum zbiorowe] Kraków 2007
Olszaniec, S., Prefektura praetorio Italii, Illyrikum i Afryki (312-425 n.e.), Toruń 2014
Prostko-Prostyński, J., Roma – solium imperii. Elekcja, koronacja i uznanie cesarza w Rzymie w IV-VIII wieku, Poznań 2014
Radwanowicz-Wanczewska, J., Początki przymusu administracyjnego w prawie rzymskim i praktyce rzymskiej administracji, „Administracja. Teoria. Dydaktyka. Praktyka” 41.4 (2015), s. 80-121
Ruciński, S., Praefectus urbi. Strażnik porządku publicznego w Rzymie, Poznań 2008
Ruciński, S., Praefecti praetorio. Dowódcy gwardii pretoriańskiej od 2 roku przed Chr. do 282 roku po Chr., Bydgoszcz 2013
Sawicki, P., Służby skarbowe w Starożytnym Rzymie w okresie Dominatu, Białystok 2018 (niepubl. praca doktorska: https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/7289/1/P_Sawicki_Sluzby_skarbowe_w_Starozytnym_Rzymie_w_okresie_Dominatu.pdf)
Syme, R., Rzymska rewolucja, [tłum.] A. Baziór, Poznań 2010
Świętoń, A., Próby ograniczenia korupcji urzędniczej w późnym cesarstwie rzymskim na przykładzie 'suffragium'. Przegląd konstytucji zachowanych w 'Codex Theodosianus', [w:] Interes prywatny a interes publiczny w prawie rzymskim, pod red. C. L. Guillamon, B. Sitka, K. Naumowicz, K. Zaworskiej, Olsztyn 2012, s. 183-198
Świętoń, A., Próby regulacji mobilności społecznej w późnym Cesarstwie rzymskim na przykładzie 'corporati obnoxii' i ich 'dominium', "Studia Prawno-Ekonomiczne" 91.1 (2014), s. 165-177 https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-8de7719f-5ef6-4fd7-bc1b-628719cc49bd/c/Proby_regulacji_mobilnosci_spolecznej_w_poznym_Cesarstwie_Rzymskim....pdf
Tarwacka, A., Prawne aspekty urzędu cenzora w starożytnym Rzymie, Warszawa 2012 https://www.academia.edu/2564215/Prawne_aspekty_urz%C4%99du_cenzora_w_staro%C5%BCytnym_Rzymie_Legal_Aspects_of_the_Office_of_Censor_in_Ancient_Rome_Warszawa_2012
Urbaniec, A., Administracja cywilna i wojskowa bizantyńskiej prafektury 'praetorio' Afryki w latach 533-698, Kraków 2023
Veyne, P., Imperium grecko-rzymskie, [tłum.] P. Domański,Kęty 2008
Wells, C., Cesarstwo rzymskie, [tłum.] T. Duliński, Warszawa, b.d.w.
Wiewiorowski, J., Stanowisko prawne rzymskich dowódców wojsk prowincjonalnych - 'duces' w prowincjach 'Scythia Minor' i 'Moesia Secunda', Poznań 2007
Wiewiorowski, J., Administracja cywilna późnorzymskiej diecezji Tracji za Justyniana Wielkiego (527-565), "Przegląd Nauk Historycznych" 9.2 (2010), s. 21-43 https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Nauk_Historycznych/Przeglad_Nauk_Historycznych-r2010-t9-n2/Przeglad_Nauk_Historycznych-r2010-t9-n2-s21-44/Przeglad_Nauk_Historycznych-r2010-t9-n2-s21-44.pdf
Wiewiorowski, J, Organizacja cesarstwa rzymskiego w V stuleciu: cesarz – armia – prawo, w: Świat rzymski w V wieku. Praca zbiorowa pod redakcją Rafała Kosińskiego i Kamilli Twardowskiej, Kraków 2010, s. 211-275 https://www.academia.edu/28719223/Organizacja_cesarstwa_rzymskiego_w_V_stuleciu_in_%C5%9Awiat_rzymski_w_V_wieku_Praca_zbiorowa_pod_redakcj%C4%85_Rafa%C5%82a_Kosi%C5%84skiego_i_Kamilli_Twardowskiej_Krak%C3%B3w_2010_s_211_275_draft_version_
Wiewiorowski, J., Sądownictwo późnorzymskich wikariuszy diecezji, Poznań 2012 https://www.academia.edu/5926301/S%C4%85downictwo_p%C3%B3%C5%BAnorzymskich_wikariuszy_diecezji
Witczak, D., Geneza pożarnictwa oraz regulacje prawne w zakresie ochrony przeciwpożarowej w starożytnym Rzymie, "Zeszyty Naukowe SGSP" 69.1 (2019), s. 155-166 http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-2c4937cf-1f47-4290-99d2-8bd30d713c81/c/Witczak_ZN_SGSP-69-WK_C5_81AD.pdf
Ziółkowski, A., Historia Rzymu, Poznań 2004
Psychologia ewolucyjna (wybór - prace ogólne i poruszające zagadnienia publicznoprawne, dostępne w j. polskim)
Buss, D. M., Psychologia ewolucyjna, [tłum.] M. Orski, Gdańsk 2001
Dunbar, R., Religijni. Jak ewolucja wierzeń wpływa na historię i kulturę człowieka, [tłum.] K. Kalinowski, Kraków 2023
Fukuyama, F. Historia ładu politycznego. Od czasów przedludzkich do rewolucji francuskiej, [tłum.] N. Radomski, Poznań 2012
Haidt, J., Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, [tłum.] A. Nowak-Młynikowska, Sopot 2014
Harper, K., Los Rzymu. Klimat, choroby i koniec imperium, [tłum.] G. Smółka, Oświęcim 2021
Haidt, J., Lukianoff, G. Rozpieszczony umysł. Jak dobre intencje i złe idee skazują pokolenia na porażkę, [tłum.] F. Filipowski, Poznań 2023
Łastowski, K., Socjobiologiczne ujęcie natury ludzkiej. Między nauka a antropologią filozoficzną, "Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki" 8.21 (2009), s. 105-120 https://www.researchgate.net/publication/317881160_Socjobiologiczne_ujecie_natury_ludzkiej_Miedzy_nauka_a_antropologia_filozoficzna
Mościskier, A., Spór o naturę ludzką. Socjologia czy socjobiologia?, Warszawa 1998
Nocoń, J., Interpretacja funkcji w socjobiologicznych koncepcjach polityki, "Teoria
polityki" 4 (2020), s. 183–195
doi: 10.4467/25440845TP.19.023.11789
www.ejournals.eu/teoria_polityki
Pawłowski, B. (red.), Biologia atrakcyjności człowieka, Warszawa 2009
Pawłowski B. (w rozmowie z T. Ulanowskim), Nagi umysł. Dlaczego jesteśmy, jacy jesteśmy. Ludzka natura bez złudzeń, Warszawa [2016]
Pawłowski, B,. Danel, D., Psychologia ewolucyjna – nauka o adaptacji i ewolucyjnej inercji ludzkiego umysłu, "Kosmos" 58 (2009), s. 573-583 http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2009/573.pdf
Pinker, S., Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, [tłum.] A. Nowak, Gdańsk 2005
Polcyn-Radomska,A., Fenomen powodzenia u kobiet mężczyzn w mundurach, "Fides et ratio" 2(13)2013, s. 133-143 http://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/10Polcyna2013.pdf
Polowczyk, J, Witczak, H., Błaszak, M. (red.), Podejście ewolucyjne w naukach społecznych, Warszawa 2018 [fragmentarycznie istotna].
de Waal, F., Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność, [tłum.] B. Brożek i
M. Furman, Kraków 2013
de Waal, F., Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych,
[tłum.] K. Kornas, Kraków 2014
de Waal, F., Jak się różnimy. Gender oczami prymatologa, [tłum.] M. Golachowski, Kraków 2023
Wiewiorowski, J., Porywanie kobiet jako zjawisko społeczne w późnym antyku. Moralność a prawo, w: Homo, qui sentit. Ból i przyjemność w średniowiecznej kulturze Wschodu i Zachodu, pod. redakcją J. Banaszkiewicza i K. Ilskiego, Poznań 2013, s. 197-219
https://www.academia.edu/5850733/Porywanie_kobiet_jako_zjawisko_spo%C5%82eczne_w_p%C3%B3%C5%BAnym_antyku_Moralno%C5%9B%C4%87_i_prawo_Draft_version_
Wiewiorowski, J., Konstytucyjne (i pozakonstytucyjne) przesłanki zakazu retroaktywności prawa, [w:] Konstytucjonalizm polski: refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej profesora Andrzeja Szmyta, (ed.) A. Gajda ( [i in.] ), Gdańsk 2020, s. 441-453
Wiewiorowski, J., Reguły prawa rzymskiego a aktualne polskie problemy ustrojowe, "Czas Kultury" 207.4 (2020), s. 51-57 https://czaskultury.pl/wp-content/uploads/2021/03/JWiewiorowski_RegulyPrawaRzymskiegoAAktualnePolskieProblemyUstrojowe_CzasKultury_4_2020.pdf
Załuski, W., Ewolucyjna filozofia prawa, Warszawa 2009
Materiały dodatkowe
Teksty źródłowe (przesłane indywidualnie słuchaczom za pośrednictwem poczty elektronicznej UG do końca listopada 2023)
Prezentacje
I Administracja - przedmiot wykładu
III Administracja - Republika 1
IV Administracja - Republika 2
VI Administracja - Pryncypat 2
VIII Administracja - Dominat 2