Zakład Prawa Rzymskiego – WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UG

Prawo rzymskie – rok akademicki 2024/2025 (studia stacjonarne)

Student poznaje w trakcie wykładu i ćwiczeń sens praktyczny i konstrukcję dogmatyczną omawianych instytucji rzymskiego prawa prywatnego oraz podstawowe wiadomości na temat ich wpływu na rozwój prawa prywatnego w czasach nowożytnych. Nabywa podstawowe informacje na temat metody rozwijania prawa w antycznym Rzymie oraz wpływu tekstów rzymskich na budowanie nauki prawa w średniowiecznej i nowożytnej Europie.

Po zaliczeniu przedmiotu student powinien wykazać się znajomością sensu praktycznego i konstrukcji dogmatycznej omawianych instytucji rzymskiego prawa prywatnego oraz podstawowych wiadomości na temat ich wpływu na rozwój prawa prywatnego w czasach nowożytnych. Powinien także posiadać podstawowe informacje na temat metody rozwijania prawa w antycznym Rzymie oraz wpływu tekstów rzymskich na budowanie nauki prawa w średniowiecznej i nowożytnej Europie.

Wykład zawiera następujące treści merytoryczne: Historia i tradycja prawa rzymskiego, Kształtowanie i ochrona praw prywatnych, Osoby i rodzina, Spadki, Posiadanie i prawa rzeczowe, Zobowiązania.

Wykłady odbywają się stacjonarnie i uczestnictwo w nich nie jest obowiązkowe - łącznie 40 godzin lekcyjnych (jedno spotkanie: 3 godziny lekcyjne (3x45 minut)

Formą zaliczenia wykładu jest egzamin

Formy egzaminu (ocena pozytywna - powyżej 50 % poprawnych odpowiedzi) - w zależności od warunków, egzaminy odbywają się w formie stacjonarnej lub online:
- egzamin pisemny - składa się z dwóch części:
Część I - 60 minut

Sześć pytań otwartych (Historia i tradycja prawa rzymskiego, Kształtowanie i ochrona praw prywatnych, Osoby i rodzina, Spadki, Posiadanie i prawa rzeczowe, Zobowiązania - po 10 minut); po zakończeniu pisania prace są zbierane i studenci po 10 minutowej przerwie przystępują do części drugiej

Cześć II - 45 minut
w trakcie tej części egzaminu studenci mają możliwość korzystania z dowolnych materiałów dodatkowych (poza opracowaniami tekstów źródłowych), co jest nawiązaniem do wymogów egzaminów końcowych w ramach aplikacji prawniczych

analiza jednego tekstu źródłowego, innego niż teksty źródłowe omawiane w podczas ćwiczeń; przedstawiony studentom w trakcie ćwiczeń schemat analizy tekstów źródłowych jest wymagany na egzaminie

- egzamin ustny (dla osób, które uzyskały ocenę bardzo dobrą z ćwiczeń lub były laureatami lokalnego konkursu prawa rzymskiego (pierwsze pięć miejsc) albo uczestniczyły w debacie oxfordzkiej (dwie zwycięskie drużyny).

Zwolnienie z egzaminu - laureaci ogólnopolskiego konkursu prawa rzymskiego; laureaci lokalnego konkursu prawa rzymskiego, których wypowiedzi były ocenione jako wyróżniające.

W styczniu 2025 roku planowane są też zajęcia dodatkowe, poświęcone analizie tekstów źródłowych: termin ustalony będzie w konsultacji ze studentami.

Forma i warunki zaliczania ćwiczeń (20 godzin lekcyjnych - 90 minut)

zajęcia odbywają się stacjonarnie i są obowiązkowe (zgodnie z regulaminem studiów, nieobecność studenta nie może przekroczyć 30% ogólnego wymiaru zajęć)
prowadzący udostępnia stopniowo studentom kwestionariusze zadań przed zajęciami w formie online (do przygotowania w ramach pracy własnej studenta)
Zadania określone w kwestionariuszu zadań muszą być wykonywane przez studenta indywidualnie - z wyjątkiem opracowań tekstów źródłowych i kazusów

Zakres merytoryczny i forma ćwiczeń (2x45 min.) x 10

zajęcia - organizacyjne
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz nr 1 źródła prawa i pojęcia zasadnicze [sprawdzian (s), interpretacja (i)]
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz nr 2 Osoby, rodzina, czynności prawne (s, i, symulacja rozprawy)
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz nr 3 spadki (s, i)
zajęcia merytoryczne: kwestionariusz 3 - spadki / pisemna praca kontrolna (online) test
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz zajęć nr 4 posiadanie i prawa rzeczowe (s, i)
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz zajęć nr 5 ograniczone prawa rzeczowe ( i) / test 2
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz zajęć nr 6 zobowiązania 1 (s, i, symulacja rozprawy)
zajęcia merytoryczne - kwestionariusz zajęć nr 6 zobowiązania 2 (s, i)
zajęcia merytoryczne: pisemna praca kontrolna kazus /interpretacja tekstu źródłowego

Sposób oceniania (składowe)	Próg zaliczeniowy	Składowa oceny końcowej
test	51.0%	40.0%
rozwiązanie kazusu - interpretacja tekstu źródłowego	51.0%	20.0%
test	51.0%	40.0%

Edycje ważniejszych źródeł prawa rzymskiego

Edycje w języku polskim:

Digesta Justyniańskie. Księga pierwsza, tłum. B. Szolc-Nartowski, Warszawa 2007

Digesta Iustiniani. Digesta justyniańskie. Tekst i przekład, (edd.) T. Palmirski [et al.], wyd. I, t. I (ks. 1-4) i II (ks. 511), Kraków 2013, tomy III (ks. 1219) i IV (ks. 2027), Kraków 2014, t. V.1-2 (ks. 28-36), Kraków 2015; t. VI.1-2 (ks. 37-44), Kraków 2016; t. VII.1-2 (ks. 45-50), Kraków 2017.

Gaius, Instytucje, (edd.) C. Kunderewicz, J. Rezler. Warszawa 1982.

'Gai Institutiones'. Instytucje Gaiusa. Tekst i przekład¸ (ed.) W. Rozwadowski, Poznań 2003.

Instytucje Justyniana, (ed.) C. Kunderewicz, Warszawa 1986.

Institutiones Iustiniani. Instytucje Justyniańskie. Tekst i przekład, (ed.) T. Palmirski [et al.], Kraków 2018.

Iinstytucje Justyniańskie, (ed.) T. Palmirski, [tłum.] K. Kilman [et al.], Warszawa 2022.

Kodeks Justyniański, t. I (ks. 1-2); t. 2 (ks. 3-5), t. 3 (ks. 6-8), t. 4 (ks. 9-12), (ed). T. Palmirski, [tłum.] K. Hilman [et al.], Warszawa 2022-2023-2024.

Ulpiani liber singularis regularum, (edd.) A. Dębiński, K. Burczak, Lublin 2016.

Ustawa XII Tablic. Tekst - tłumaczenie - objaśnienia, (ed.) M, i J. Zabłoccy, Warszawa 2000.

Zbiór prawa mojżeszowego i rzymskiego, (ed.) A. Dębiński, Lublin 2011.

Edycja Corpus iuris civilis dostępna w zasobach internetowych:

Institutiones Iustiniani, Digesta Iustiniani, [w:] Corpus iuris civilis, vol. 1, edd. T. Mommsen, P. Krueger, Berolini 1892 https://archive.org/details/corpusiuriscivil00krueuoft/page/n5

Codex Iustinianus, [w:] Corpus iuris civilis, vol. 2, ed. P. Krueger, Berolini 1892 https://archive.org/details/corpusiuriscivil02krueuoft

Novellae Iustiniani, [w:] Corpus iuris civilis, vol. 3, ed. R. Schoell, Berolini 1895 https://archive.org/details/corpusiuriscivil03krueuoft/page/n6

Edycja Codex Theodosianus dostępna w zasobach internetowych:

Theodosiani libri XVI cum Constiutionibus Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianum pertinentes, edd. Th. Mommsen, P. M. Meyer, vol. 1-2, Berolini 1905

https://archive.org/details/theodosianilibr01sirmgoog

https://archive.org/details/theodosianilibri00codeuoft/page/8/mode/2up

Wskazane wyżej oraz inne źródła prawa rzymskiego, w wersjach oryginalnych oraz tłumaczenia na języki nowożytne dostępne są na na stronie Roman Law Library http://droitromain.upmf-grenoble.fr/

Podręczniki

Dajczak, W., Giaro, T., Longchamps de Bérier, F., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018 (3. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszych edycji podręcznika (w ramach wymogów egzaminacyjnych uwzględniana jest edycja z 2018 r.)

Kolańczyk, K., Prawo rzymskie, Warszawa 2021 (6. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszych edycji podręcznika

Wołodkiewicz, W., Zabłocka, M., Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2023 (7. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszych edycji podręcznika

Rozwadowski, W., Prawo rzymskie. Zarys wykładu z wyborem źródeł, Poznań 1992.

Inne prace podstawowe

Dajczak, W., Giaro, T., Longchamps de Bérier, F., Warsztaty prawnicze.Prawo Rzymskie, Bielsko Biała 2013 (2. wydanie)

Uzupełniająca lista lektur

Kupiszewski, H., Prawo rzymskie a współczesność, Bielsko Biała 2013 (2. wydanie) - możliwe jest też korzystanie z wcześniejszej edycji książki.

Kuryłowicz, M., Prawo rzymskie. Historia, tradycja, współczesność, Lublin 2003.

Litewski, W., Podstawowe wartości prawa rzymskiego, Kraków 2001 https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/243365/litewski_podstawowe_wartosci_prawa_rzymskiego_2001.pdf

Rozwadowski, W., Tradycje prawne, [w:] M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Prawo cywilne-część ogólna, tom. 1, wyd. 2, Warszawa 2012, s. 1-29.

Słowniki:

Sondel, J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006.

Berger, A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953 https://archive.org/details/bub_gb_oR0LAAAAIAAJ

Dębiński, A., Jońca, M., Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, Warszawa 2016.

Litewski, W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.

Wołodkiewicz, W. (red.), Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, Warszawa 1986.

Por. też:

Urbanik, J., Materiały pomocnicze do studium prawa rzymskiego późnej starożytności, , [w:] Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów późnego antyku, (red.) E. Wipszycka, Warszawa 1999, s. 618-624.

Łacińska terminologia prawnicza, (red. J. Zajadło), Warszawa 2019 (3. wydanie).

Leraczyk, I., Rzymskie prawo karne. Bibliografia, Lublin 2021.

"Edukacja prawnicza" 1 (178) rok akademicki 2020/2021 https://www.edukacjaprawnicza.pl/download/Edukacja-Prawnicza-Nr1-na-rok-20202021.pdf

Wykaz innych prac dodatkowych (wybór)

Alföldy, G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, [tłum.] A. Gierlińska, Poznań 1998.

Handbuch des Römischen Privatrechts. Hrsg. von U. Babusiaux, Ch. Baldus, W. Ernst, F.-S. Meissel, J. Platschek, Th. Rufner, Bd. I-III, Tübingen 2023.

Giardina A., (red), Człowiek Rzymu, tłum. P. Bravo, Warszawa 1997.

Guarino, A., Diritto privato romano, Napoli 2001 (12. wydanie).

Harper, K., Los Rzymu. Klimat, choroby i koniec imperium, [tłum.] G. Smółka, Oświęcim 2021.

Johnston, D. (ed.), The Cambridge Companion to Roman Law, Cambridge 2015.

Jońca, M., Prawo rzymskie. Mirabilia, Warszawa 2020.

Kaser, M., Das römische Privatrecht. Erster Abschnitt: Das altrömische,das Vorklassische und klassische Recht. Zweite, neubearbeitete Auflage, München 1971.

Kaser, M., Das römische Privatsrecht, 2. Die nachklassischen Entwicklungengen, München 1975 (2. ed.).

Kaser, M., Hackl, K., Das römische Zivilprozessrecht, Zweite Auflage, neu bearbeitet von K. Hackl, München 1996.

Kosiński, R., Twardowska, K. (red.), Świat rzymski w V wieku, Kraków 2010, zwłaszcza ss. 209-328.

Filipczak, P., Kosiński, R., (red.), Świat rzymski w IV wieku, Kraków 2015, zwłaszcza ss. 239-252.

Litewski, W., Jurysprudencja rzymska, Kraków 2000.

Mousorakis, G., A Legal History of Rome, London New York 2007.

Mousourakis, G., Fundamentals of Roman Private Law, Berlin Heidelberg 2012.

Nikodem, J., Sikorski D. A. (red.), Vademecum historyka mediewisty, Warszawa 2012, zwłaszcza ss. 334-375.

The Oxford Handbook of Roman Law and Society, (Eds.) P. J. du Plessis, C. Ando, and K. Tuori, Oxford 2016.

Rainer, J. M., Das Römische Recht in Europa, Wien 2012.

Reszczyński, J., Wstęp, [w:] Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie. Wstęp i przekład, Pod redakcją T. Palmirskiego (), t. I., Kraków 2013, s. 9-53.

Ryann, G., Nagie posągi, brzuchaci gladiatorzy i słonie bojowe, [tłum.] T. Hornowski, Poznań 2023.

Stein, P., Roman Law in European History, Cambridge 1999.

Stolte, B., Legal Thought, [w:] The Cambridge Intelectual History of Byzantium, Eds. A. Kaldellis, N. Siniossoglou, Cambridge 2017, s. 141-166.

Talamanca, M. (ed.), Lineamenti di storia del diritto romano, Torino 1989.

Waelkens, L., Amne adverso. Roman Legal Heritage in European Culture, Leuven 2015.

Historia życia prywatnego. t. I.: Od Cesarstwa Rzymskiego do roku tysięcznego, [red.] P. Veyne, tłum. K. Arnstowicz, M. Roztworowska, red. naukowa przekładu A. Łoś, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998.

Winniczuk, L., Ludzie zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.

Wipszycka, E., Źródła normatywne świeckie, [w:] Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów późnego antyku, (red.) E. Wipszycka, Warszawa 1999, s. 586-617.

Zajadło, J., Cyceron dla prawników, Gdańsk 2019.

Zimmermann, R., The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996.

Prace dostępne w zasobach internetowych (wybór):

Dajczak, W.:

- Dwa przykłady wykorzystania prawa rzymskiego we współczesnej praktyce prawnej, "Palestra" 11-12 (1996), s. 39-41 (zob. http://bibliografie.wpia.uw.edu.pl/bprp/)

- Problem ponadczasowości zasad prawa rzymskiego. Uwagi w dyskusji o nowej europejskiej kulturze prawnej, "Zeszyty Prawnicze" [UKSW] 5.2 (2005), s. 722 (zob. http://bibliografie.wpia.uw.edu.pl/bprp/)

- Błędy poznawcze a tęsknota za użytecznością nauki prawa rzymskiego, Forum Prawnicze 3 (17) (2013), s. 9-20 https://forumprawnicze.eu/wszystkie-numery/2013/40-numer-3-17/54-wojciech-dajczak-bledy-poznawcze-a-tesknota-za-uzytecznoscia-nauki-prawa-rzymskiego

Dajczak, W., Longchamps de Bérier, F., Prawo rzymskie w czasach dekodyfikacji, "Forum Prawnicze" 10 (2012), s. 8-22

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/25842/dajczak_longchamps-de-berier_prawo_rzymskie_w_czasach_dekodyfikacji_2012.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Dingledy, F. W., The Corpus Juris Civilis: A Guide to Its History and Use, Legal Reference Services Quarterly 35:4 (2016), s. 231-255, DOI/10.1080/0270319X.2016.1239484, 2016, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2884811

Giaro, T., Roman Law Always Dies with a Codification, [w:] Roman Law and European Legal Culture, red. A. Dębiński, M. Jońca, Lublin 2008, s. 15-26

https://www.academia.edu/2961464/Roman_Law_always_dies_with_a_codification

Jońca, M.:

- Prawo rzymskie. Marginalia, Lublin 2012 https://www.academia.edu/41167813/Prawo_rzymskie_Marginalia

- Rzymskie prawo karne. Instytucje, Lublin 2021 https://www.academia.edu/79099633/Rzymskie_prawo_karne_Instytucje

Kuryłowicz, M.:

- Prawo rzymskie jako fundament europejskiej kultury prawnej, Zeszyty Prawnicze 1.1 (2001), s. 9-25 DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2001.1.01

- Od totalitaryzmu do humanitaryzmu. Literackie wizje prawa rzymskiego, Zeszyty Prawnicze 11,1 (2011), s. 13-37 https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/zp/article/view/988

- Aequitas i iustitia w rzymskiej praktyce prawnej, "Annales UMCS. Sectio G" 61.1 (2019), s. 173-188 DOI: 10.17951/g.2019.66.1.173-188

Schulze, R., Der Europäische Rechts- und Verfassungsgeschichte zu den gemeinsamen Grundlagen europäischer Rechtskultur, Budapest 2005, ss. 16 http://majt.elte.hu/Tanszekek/Majt/TanszekiKiadvanyok/doc/RV05.pdf

Sobczyk, M., Prawo rzymskie przed sądami Wspólnot Europejskich, Studia Prawnoustrojowe 7 (2007), s. 279-294 http://wpia.uwm.edu.pl/czasopisma/sites/default/files/uploads/Studia_Prawno_Ustrojowe/2007/7/279-294.pdf

Sprengler, H.-D., Römisches Recht und europäische Rechtskultur, [w:] G. Buchstab, (Hrsg.), Die kulturelle Eigenart Europas, Freiburg i. Brsg. 2010, s. 43-68 http://www.kas.de/upload/dokumente/verlagspublikationen/Kulturelle_Eigenart/kulturelle_eigenart_spengler.pdf

Stein, P., Interpretation and Legal Reasoning in Roman Law, Chicago-Kent Law Review 70 (1995), s. 1539-1556 https://scholarship.kentlaw.iit.edu/cklawreview/vol70/iss4/7

Wieacker, F., The Importance of Roman Law for Western Civilization and Western Legal Thought, 4 B.C., "Indiana International & Comparative Law Review" 257 (1981), http://lawdigitalcommons.bc.edu/iclr/vol4/iss2/2

Wiewiorowski, J.:

- Paremie prawnicze w zwierciadle ewolucji, [w:] Podejście ewolucyjne w naukach społecznych, redakcja naukowa J. Polowczyk, H. Witczak, M. Błaszak, Warszawa 2018, s. 121-151https://www.academia.edu/40462196/Paremie_prawnicze_w_zwierciadle_ewolucji

- Zakaz retroakcji określony w art. 3 k.c. w świetle europejskiej tradycji prawnej, "Gdańskie Studia Prawnicze" 39 (2018), s. 413-434 https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/39wiewiorowski.pdf

- Reguły prawa rzymskiego a aktualne polskie problemy ustrojowe, Czas Kultury 207.4 (2020), s. 51-57

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://czaskultury.pl/wp-content/uploads/2021/03/JWiewiorowski_RegulyPrawaRzymskiegoAAktualnePolskieProblemyUstrojowe_CzasKultury_4_2020.pdf

Wołodkiewicz, W.:

- 'Ius et lex' w rzymskiej tradycji prawnej, "Ius et lex" 1 (2002), s. 51-61 http://www.iusetlex.pl/pdf/magazyn/w_rzymskiej.pdf

- Europa i prawo rzymskie. Szkice z historii europejskiej kultury prawnej, Warszawa 2009 IBUK libra (dostępna za pośrednictwem serwera Biblioteki Głównej UG)

Zabłocka, M., U źródeł zasady audiatur et altera pars, Zeszyty Prawnicze 16.4 (2016), s. 5-10

https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/zp/article/view/1600

Zimmermann, R., Roman Law and European Culture, "New Zealand Law Review" 341 (2007), s. 341-372 http://www.direitocontemporaneo.com/wp-content/uploads/2014/02/Roman-Law-and-European-Culture.pdf

Inne prace dodatkowe podają osobno prowadzący zajęcia w kwestionariuszach zadań

Zaliczenie uzyskiwane jest na stopień.

Podstawą jego uzyskania jest spełnienie następujących wymogów:
1. zaliczenie krzyżówek, dotyczących znajomości terminów/pojęć oraz wykazanie się podczas zajęć opanowaniem pamięciowym wybranych paremii prawniczych;

2. udział w co najmniej jednej symulacji postępowania sądowego w rolach powoda, pozwanego i sędziego;.

3. zaliczenie dwóch pisemnych prac kontrolnych – z koniecznością poprawy oceny niedostatecznej;

Osoby pragnące uzyskać ocenę bardzo dobrą lub celującą zobowiązane są do wykazania się minimum średnią 4.0 ocen z prac kontrolnych oraz wyróżniać się aktywnością w trakcie zajęć.

Kryteria ocen - egzamin i zaliczenie: przy ocenie bierze się pod uwagę w szczególności poziom wiedzy, stopień ścisłości, precyzji i trafności odpowiedzi, poprawność zaproponowanego rozstrzygnięcia zagadnienia problemowego, umiejętność znajdowania problemów prawnych, myślenie analityczne, dociekliwość, myślenie krytyczne, odwoływanie się do wartości i zasad prawa w celu uzasadnienia rozstrzygnięcia lub budowy argumentacji oraz formalne kryteria (styl, poprawność języka błędy ortograficzne, itp.).

3. Skala ocen
Osiągnięcia studenta, w tym wyniki zaliczeń i egzaminów, potwierdzające realizację zakładanych efektów uczenia się, są wyrażane w ocenach według następującej skali:

Ocena	Wartość liczbowa	Wartość procentowa efektów uczenia się wymaganych do uzyskania oceny*
bardzo dobry	5,0	91 i więcej
dobry plus	4,5	81 – 90
dobry	4,0	71 – 80
dostateczny plus	3,5	61 – 70
dostateczny	3,0	51 – 60
niedostateczny	2,0	50 i mniej